Verlof in detentie: wanneer en hoe?
Gedetineerden hebben recht op verlof. Sinds de Wet Straffen en Beschermen die in 2021 in werking is getreden, is het verlofstelsel op de schop gegooid. Daar komt bij dat de Dienst Justitiële Inrichtingen anno 2024 kampt met ernstige personeelstekorten, waardoor het verlofstelsel op bepaalde onderdelen is aangepast en er tijdelijke maatregelen gelden. Het is daarom goed om even stil te staan hoe het verlofstelsel in detentie uit ziet en welke gevolgen de tijdelijke maatregelen hebben. Welke soorten verlof zijn er, welke voorwaarden gelden, hoe vraag je het aan en wat moet je doen als het verzoek wordt afgewezen? In dit artikel vertellen we je meer hoe het verlof in detentie werkt en op welke manier de strafrechtadvocaten van Alveo Advocaten & Mediators je kunnen bijstaan.
Soorten verlof
Op grond van de Regeling tijdelijk verlaten van de inrichting bestaan er verschillende soorten verlof. Zo heb je het re-integratieverlof, bestaande uit het kortdurend re-integratieverlof, het langdurend re-integratieverlof en het re-integratieverlof voor extramurale arbeid. Daarnaast bestaat het incidenteel verlof en de strafonderbreking.
Re-integratieverlof
Het re-integratieverlof is bedoeld voor, de naam zegt het al: de re-integratie van de gedetineerde. Verlof in dit kader hangt samen met de concrete re-integratiedoelen die een gedetineerde heeft, die worden vastgelegd in het zogenoemde “D&R-plan”, ofwel het Detentie- en Re-integratieplan. Het re-integratieverlof kan dus worden gebruikt voor de doelen die een gedetineerde heeft voor zijn terugkeer in de samenleving en kan daarmee te maken hebben met bijvoorbeeld het vinden van werk (verlof voor sollicitatiegesprekken) of het aansterken van het vangnet (verlof voor familiebanden versterken). Dit verlof kan worden onderverdeeld in kortdurend re-integratieverlof (één dag), langdurend re-integratieverlof (meerdere dagen met overnachting, maximaal 8 dagen) en re-integratieverlof voor extramurale arbeid (waarbij de gedetineerde overdag buiten de penitentiaire inrichting werkt of een opleiding volgt en slechts slaapt in de penitentiaire inrichting).
Incidenteel verlof
Incidenteel verlof is bedoeld voor alle gebeurtenissen die niet zozeer iets te maken hebben met de terugkeer in de samenleving, maar die wel van zodanig belang zijn dat de persoonlijke aanwezigheid van de gedetineerde noodzakelijk is. Denk hierbij aan kraambezoek aan de levenspartner van de gedetineerde, afscheid van een familielid die in levensgevaar is of het bijwonen van een begrafenis.
Strafonderbreking
De strafonderbreking is een bijzondere vorm van verlof en mag eigenlijk strikt genomen geen ‘verlof’ worden genoemd. Bij verlof geldt namelijk dat de straf doorloopt: bij een strafonderbreking wordt deze onderbroken. De strafonderbreking is bedoeld voor zodanig bijzondere gevallen in de persoonlijke sfeer, dat niet kan worden volstaan met andere vormen van verlof. Denk bijvoorbeeld aan een het verzorgen van een ernstig zieke partner, kind of ouder, maar ook voor zakelijke omstandigheden waarbij de persoonlijke aanwezigheid van de gedetineerde noodzakelijk is.
Regels en voorwaarden
Aan alle soorten verlof zitten natuurlijk regels en voorwaarden verbonden. Welke regels precies gelden per verlof, staat in de ‘Regeling tijdelijk verlaten van de inrichting.’ Als algemene regel voor alle soorten verlof geldt dat er geen risico’s mogen bestaan dat de gedetineerde zich onttrekt aan de detentie, zich niet zal houden aan de voorwaarden, of dat de veiligheid van eventuele slachtoffers en/of nabestaanden, de maatschappij of de gedetineerde zelf in het gedrang komt, en dat er sprake moet zijn van een goedgekeurd verlofadres. Daarnaast geldt voor re-integratieverlof dat het verlof moet worden verleend voor een doel dat is vastgelegd in het D&R-plan, en dat dat doel niet bereikt kan worden vanuit detentie. Daarnaast moet de gedetineerde goed gedrag vertonen. Voor incidenteel verlof en strafonderbreking geldt dat er een aantoonbare band moet bestaan tussen de gedetineerde en de persoon bij wie hij op verlof wenst te gaan, en dat zijn aanwezigheid echt noodzakelijk is.
Hoe vraag je verlof aan?
De gedetineerde moet verlof aanvragen via de directeur van de penitentiaire inrichting. Dat is in beginsel vormvrij, maar veel penitentiaire inrichtingen hebben speciale formulieren waarmee je verlof kunt aanvragen. Bij de aanvraag moet je in ieder geval aangeven welk soort verlof je wil en waarom je dit verlof wil. Afhankelijk van de reden van het verlof, kan het handig zijn om stukken bij het verzoek te voegen. Als de gedetineerde bijvoorbeeld met verlof wil voor een sollicitatiegesprek, is het handig om bijvoorbeeld correspondentie met een beoogd werkgever bij te voegen waaruit blijkt dat er een fysiek sollicitatiegesprek moet plaatsvinden. Maar ook als de gedetineerde incidenteel verlof wenst om voor een ziek familielid te zorgen, is het aan te raden om zo veel mogelijk stukken bij te voegen waaruit blijkt dat de aanwezigheid van de gedetineerde noodzakelijk is. De directeur kijkt naar het verzoek en wint advies in bij de zogenoemde ‘Plaatsings- en Vrijhedencommissie’. Daarna geven ook politie, het Openbaar Ministerie en eventuele andere relevante instanties zoals de reclassering, advies op het verzoek. Daarna wordt het verzoek doorgezonden naar de ‘selectiefunctionaris’, die een besluit neemt op het verzoek. Na het eerste verlof kan de directeur zelfstandig beslissen op verlofaanvragen.
Wat als het verzoek wordt afgewezen?
Als het eerste verzoek tot verlof wordt afgewezen, kun je daartegen in bezwaar bij de selectiefunctionaris. Mocht het verzoek tot verlof zijn afgewezen door de directeur, staat daartegen beklag open bij de Commissie van Toezicht. Zowel na de bezwaarprocedure bij de selectiefunctionaris als na de beklagprocedure bij de Commissie van Toezicht, staat beroep open bij de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming.
Heb ik bijstand van een advocaat nodig?
Voor het aanvragen van verlof heb je vaak geen advocaat nodig. In de penitentiaire inrichting zijn er voldoende casemanagers, mentoren en maatschappelijk werkers die gedetineerden kunnen assisteren in het aanvragen van verlof. Natuurlijk kan het voorkomen dat dat contact heel moeilijk verloopt of dat het door andere omstandigheden niet mogelijk is voor de gedetineerde een zelfstandig verzoek op te stellen en in te dienen. In dat geval is het altijd aan te raden om contact op te nemen met één van de strafrechtadvocaten van Alveo Advocaten & Mediators in Breda. Wij kunnen dan samen met de gedetineerde kijken op welke manier wij bijstand kunnen leveren. Bij een bezwaar-, beklag- of beroepsprocedure kunnen wij ook bijstand bieden.
